สหภาพยุโรป เป็นความร่วมมือในรูปแบบองค์การระหว่างประเทศของกลุ่มประเทศในทวีปยุโรป ซึ่งความร่วมมือนั้นครอบคลุมไปทั้งมิติเศรษฐกิจและการเมือง ปัจจุบันมีรัฐสมาชิกทั้งหมดที่เข้าร่วมสหภาพยุโรปจำนวน 28 ประเทศ สหภาพยุโรปถือกำเนิดขึ้นมาจากประชาคมถ่านหินและเหล็กกล้าแห่งยุโรป (ECSC) เมื่อปี 1951 และประชาคมเศรษฐกิจยุโรป (EEC) ในปี 1958  สหภาพยุโรปในรูปแบบที่เป็นที่รับรู้ในปัจจุบันนั้นเป็นผลมาจาก สนธิสัญญามาสทริชต์ หรือมีชื่ออย่างเป็นทางการว่า สนธิสัญญาว่าด้วยสหภาพยุโรป ซึ่งได้มีการลงนามเมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ 1992 โดยสมาชิกประชาคมยุโรป

ในเวลาต่อมาสนธิสัญญาดังกล่าว มีผลใช้บังคับเมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน 1993 ส่งผลให้สหภาพยุโรปถูกจัดตั้งขึ้นและนำไปสู่การก่อตั้งเงินสกุลเดี่ยวของยุโรป คือสกุลเงินยูโร ต่อมาสนธิสัญญามาสทริชต์ได้ถูกแก้ไขบางส่วนโดยสนธิสัญญาที่ตกลงกันในภายหลัง การแก้ไขหลักการพื้นฐานรัฐธรรมนูญล่าสุดของสหภาพยุโรปล่าสุด คือ สนธิสัญญาลิสบอน มีผลใช้บังคับในปี 2009

กล่าวได้ว่าสหภาพยุโรปมีการดำเนินงานในรูปแบบองค์กรเหนือรัฐชาติ และมีอิสระในการตัดสินใจเจรจาระหว่างรัฐบาลโดยรัฐสมาชิก โดยมีโครงสร้างสถาบันสำคัญสำหรับรองรับการดำเนินการต่างๆ ได้แก่ คณะกรรมาธิการยุโรป คณะมนตรีแห่งสหภาพยุโรป สภายุโรป ศาลแห่งสหภาพยุโรป และธนาคารกลางยุโรป พลเมืองสหภาพยุโรปเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภายุโรปทุกห้าปี

ในด้านเศรษฐกิจ สหภาพยุโรปได้พัฒนาระบบตลาดเดี่ยวขึ้นมาใช้ในรัฐสมาชิก ผ่านการสร้างระบบกฎหมายที่ถูกบังคับใช้เป็นมาตรฐานในรัฐสมาชิกทุกรัฐ (รวม 22 รัฐสหภาพยุโรป และ 4 รัฐนอกสหภาพยุโรป) ผลที่ตามมามีการออกมาตรการที่สำคัญต่างๆมากมาย อาทิ การยกเลิกการควบคุมหนังสือเดินทาง นโยบายสหภาพยุโรปที่มุ่งประกันการเคลื่อนย้ายบุคคล สินค้า บริการและทุนอย่างเสรี การตรากฎหมายในกิจการยุติธรรมและความมั่นคงภายใน และยังคงไว้ซึ่งนโยบายการค้า เกษตรกรรม การประมงและการพัฒนาภูมิภาคที่มีร่วมกัน มีการกำหนดยูโรโซนซึ่งเป็นสหภาพการเงิน ที่ได้รับการจัดตั้งขึ้นในปี 1999 ในเวลาหลายปีสหภาพยุโรปได้พัฒนาบทบาทในความสัมพันธ์กับภายนอกผ่านนโยบายการต่างประเทศและความมั่นคง มีการสถาปนาคณะผู้แทนทางทูตถาวรทั่วโลก มีผู้แทนของสหภาพยุโรปบนเวทีสหประชาชาติ เวทีองค์การการค้าโลก รวมไปถึงการประชุมกลุ่มประเทศอุตสาหกรรมอย่าง จี 8 และจี 20

ด้วยความร่วมมือที่ถูกพัฒนาขึ้นมาอย่างต่อเนื่องดังกล่าว ส่งผลให้ปัจจุบันสหภาพยุโรปมีประชากรรวมกันกว่า 500 ล้านคน หรือคิดเป็น 7.3% ของประชากรโลก  ในปี 2011 สหภาพยุโรปมีผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศในรูปตัวเงินใหญ่ที่สุดในโลก กว่า 17.6 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ คิดเป็นประมาณ 20% ของจีดีพีโลก เมื่อวัดในแง่ความเท่าเทียมกันของอำนาจซื้อ ในปี 2514 สหภาพยุโรป ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพ จากผลงานด้านการผลักดันให้เกิดสันติภาพในยุโรป

อย่างไรก็ตามในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา สหภาพยุโรปกลับต้องเผชิญกับปัญหาความถดถอยของความเชื่อมั่นในบรรดาชาติสมาชิก ซึ่งได้ตั้งคำถามต่อแนวคิดสหภาพยุโรปในหลายประเทศ ตัวอย่างที่สำคัญเช่น เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2016 พลเมืองสหราชอาณาจักรได้ลงประชามติให้สหราชอาณาจักรถอนตัวออกจากการเป็นประเทศสมาชิกสหภาพยุโรป และอีกหลายประเทศ ได้มีประชาชนรวมตัวเข้าชื่อเรียกร้องให้รัฐบาลเปิดให้มีการลงประชามติถอนตัวออกจากสหภาพยุโรป

อิทธิพล โคตะมี

กันยายน 2559

เอกสารสำหรับค้นคว้าเพิ่มเติม

วิมลวรรณ ภัทโรดม แปลและเรียบเรียง.2546. สหภาพยุโรป. กรุงเทพฯ: ศูนย์ยุโรปศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย        พิมพ์ครั้งที่ 2