จังหวัดอุบลราชธานี ตั้งอยู่ทางทางตะวันออกสุดของภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย มีพรมแดนติดกับประเทศ สปป.ลาว โดยมีแม่น้ำโขงเป็นเส้นกั้นพรมแดน และประเทศกัมพูชา โดยมีเทือกเขาพนมดงรักเป็นแนวกั้นพรมแดน  อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 630 กิโลเมตร มีสนามบิน และมีทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือ ที่เริ่มต้นจากกรุงเทพฯ มาสิ้นสุด ณ อำเภอวารินชำราบ อุบลราชธานีมีที่ตั้งอยู่บริเวณแอ่งโคราช มีแม่น้ำชีและแม่น้ำมูลไหลผ่าน ผลผลิตภาคเกษตรกรรมที่มีมูลค่าสูงสุด คือ ข้าวนาปี รองลงมาคือ ข้าวนาปรัง มันสำปะหลัง และยางพารา ตามลำดับ ในส่วนภาคอุตสาหกรรม พิจารณาจากจำนวนสถานประกอบการ พบว่าจำนวนมากที่สุด คือ อุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์อาหาร รองลงมาคืออุตสาหกรรมไม้ ผลิตภัณฑ์จากไม้ ไม้ก้อก ผลิตภัณฑ์จากฟางและวัสดุถักสาน อุตสาหกรรมสิ่งทอและเครื่องแต่งกาย ด้านสังคม อุบลราชธานีมีประชากรประมาณ 1,800,000 คน และมีวัด/สถานที่ทางพระพุทธศาสนากว่า 1,600 แห่ง มีพระอารามหลวงถึง 3 แห่ง ถือเป็นจังหวัดที่ผู้คนเลื่อมใสศรัทธาและให้ความสำคัญกับประเพณีทางศาสนาเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเอกลักษณ์ในการจัดประเพณี แห่เทียนพรรษาอย่างยิ่งใหญ่เป็นประจำทุกปี

สำหรับบทบาทของอุบลราชธานีในด้านความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้าน และประชาคมอาเซียน นั้น  ตามแผนพัฒนาจังหวัดอุบลราชธานีได้กำหนดวิสัยทัศน์ในการเป็น “ชุมชนเข้มแข็ง เมืองน่าอยู่ เป็นประตูการค้า และการท่องเที่ยว การเกษตรมีศักยภาพ” สอดคล้องกับวิสัยทัศน์กลุ่มจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง 2 (อุบลราชธานี ยโสธร ศรีสะเกษ อำนาจเจริญ) “ข้าวหอมมะลิเป็นเลิศ การท่องเที่ยวและการค้าชายแดนได้มาตรฐานสากล”  ด้านความใกล้ชิดทางการค้ากับประเทศเพื่อนบ้าน คือ สปป.ลาว นั้น อุบลราชธานีมีช่องทางการค้า จำนวน 2 จุด คือ 1) ด่านพรมแดนช่องเม็ก อำเภอสิรินธร โดยเป็นเส้นทางเชื่อมต่อทางบก และ 2) ด่านพรมแดน    ปากแซง กิ่งอำเภอนาตาล โดยเป็นเส้นทางเชื่อมต่อทางน้ำข้ามไปยังฝั่ง สปป.ลาว สินค้าส่งออกสำคัญ ประกอบด้วย น้ำมันเชื้อเพลิง วัสดุก่อสร้าง เครื่องจักรการเกษตร เหล็กเส้น เครื่องอุปโภค/บริโภค เครื่องใช้ไฟฟ้าและส่วนประกอบ ปุ๋ยเคมี ยากำจัดวัชพืช สินค้าเวชกรรม   และสินค้านำเข้าสำคัญ คือ ไม้แปรรูป เครื่องจักร เครื่องใช้ไฟฟ้า  กะหล่ำปลี มันฝรั่ง ถั่วลิสง กาแฟ  นอกจากนี้ ยังมีจุดผ่อนปรนทางการค้า อีก 4 จุด ประกอบด้วย จุดหน้าที่ว่าการอำเภอเขมราฐ จุดบ้านสองคอน อำเภอโพธิ์ไทร จุดบ้านด่านเก่า อำเภอโขงเจียม จุดช่องตาอู อำเภอบุณฑริก  ในส่วนจุดผ่อนปรนการค้ากับประเทศกัมพูชา มีจำนวน 1 จุด ที่บ้านน้ำยืน อำเภอน้ำยืน โดยเชื่อมกับจังหวัดพระวิหารของกัมพูชา

สำหรับบทบาทของอุบลราชธานีในระดับอนุภูมิภาคและภูมิภาคอาเซียนนั้น จากด่านพรมแดนช่องเม็กประมาณ 40 กิโลเมตร ก็จะถึงเมืองปากเซ ซึ่งเป็นเมืองหลวงของแคว้นจำปาสัก ซึ่งจากเมืองปากเซ ก็จะสามารถเดินทางต่อไปยังแขวงต่างๆ ของลาวใต้ได้สะดวก และยังสามารถคมนาคมเชื่อมโยงไปยังเมืองอัตตะปือ ซึ่งเชื่อมไปยังด่านชายแดนลาว-เวียดนาม (ด่านโบยยี้) ได้ด้วย เส้นทางดังกล่าวกำลังเป็นที่สนใจของนักลงทุนชาวไทยและอาเซียนในการเข้าไปลงทุนภาคเกษตรกรรมและอุตสาหกรรมในประเทศลาว โดยจัดเป็นเส้นทางคู่ขนานของโครงการ East West Economic Corridor (PARA EWEC)

ในด้านมิติทางสังคมและวัฒนธรรมนั้น ชาวอุบลราชธานีมีความสัมพันธ์อันดีกับชาวลาวในแขวงจำปาสัก โดยเฉพาะในด้านการมีพระพุทธศาสนาเป็นศูนย์กลางยึดเหนี่ยวจิตใจ ในสถานที่ทางศาสนาสำคัญบางแห่ง จะสามารถพบสถาปัตยกรรม ประติมากรรม ที่มีการผสมผสานกับศิลปะแบบเวียงจันทร์ด้วย

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในปี 2558-2559 กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม ได้ร่วมกับจังหวัดอุบลราชธานี จัดงานสัปดาห์มาฆบูชาอาเซียน ขึ้น เพื่อส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับประเทศอาเซียน ในมิติพระพุทธศาสนา โดยจัดขึ้น      ณ วัดสิรินธรวนาราม จังหวัดอุบลราชธานี และวัดหลวง แขวงจำปาสัก อันเป็นการทำความดีร่วมกันของคนทั้งสองพื้นที่ ถือเป็นความสัมพันธ์ระหว่างภาคประชาชน ตามแนวทาง people-to-people connectivity

ด้านการท่องเที่ยวในประชาคมอาเซียน อุบลราชธานีถือว่าที่ตั้งทางยุทธศาสตร์ที่ได้เปรียบ เนื่องจากอยู่บนเส้นทางเชื่อมโยงอินโดจีนดังที่กล่าวไปโดยรัฐบาลไทยได้พยายามผลักดันเส้นทางท่องเที่ยวระหว่างอุบลราชธานี- ปากเซ-ลาวใต้ ผ่านการประชาสัมพันธ์รูปแบบต่างๆ เช่น การจัดคาราวานท่องเที่ยวอาเซียนบนเส้นทางดังกล่าวเป็นต้น

โดยศักยภาพด้านการท่องเที่ยวของอุบลราชธานีถือว่ามีความหลากหลายมาก ไม่ว่าจะเป็นวัด/โบราณสถาน อย่างวัดมหาวนาราม วัดศรีอุบลรัตนาราม วัดทุ่งศรีเมือง ฯลฯ ประเพณีที่มีชื่อเสียงอย่างการแห่เทียนพรรษาที่เป็นการระดมฝีมือช่างแกะสลักจากทั้งไทยและต่างประเทLถือเป็นงานเทศกาลระดับภูมิภาคในทางธรรมชาติมีอุทยานแห่งชาติผาแต้มที่มีภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์และสามารถชมพระอาทิตย์ขึ้นได้ก่อนทุกที่ในประเทศไทยสามพันโบก ซึ่งเป็นแก่งหินที่มีแอ่งน้ำขนาดเล็กใหญ่กว่า 3,000 แอ่งในแม่น้ำโขง แก่งสะพือในแม่น้ำมูล และยังมีแม่น้ำสองสี ซึ่งเป็นจุดที่แม่น้ำมูลไหลมาบรรจบกับแม่น้ำโขง ที่อำเภอโขงเจียม อุทยานแห่งชาติแก่งตะนะ น้ำตกแสงจันทร์หรือน้ำตกลงรูที่มีน้ำไหลลงจากปล่องหินสู่ด้านล่างที่มีลักษณะเป็นถ้ำ  ซึ่งจากอุบลราชธานีนักเที่ยวยังสามารถเดินทางต่อไปยังเมืองปากเซและลาวใต้ซึ่งมีน้ำตกขนาดใหญ่หลายแห่ง ถือเป็นความเชื่อมโยงด้านการท่องเที่ยวในอนุภูมิภาคอินโดจีน

ภัสสร ภัทรเภตรา

สิงหาคม 2559

เอกสารสำหรับค้นคว้าเพิ่มเติม

แผนพัฒนาจังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ.2557-พ.ศ.2560

อดิศักดิ์ ศรีสม. “Parallel East West Economic Corridor” (http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=1016&filename=index)